Τι είναι η διαταραχή πανικού;
Η διαταραχή πανικού ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές, οι οποίες είναι πολύ συχνές στο γενικό πληθυσμό. Στη διαταραχή πανικού το άτομο βιώνει επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού, οι οποίες εμφανίζονται ξαφνικά και απροσδόκητα. Κατά τη διάρκεια τους το άτομο αισθάνεται πολύ έντονο φόβο και οξύ άγχος και έχει έντονα σωματικά συμπτώματα (βλ. παρακάτω). Οι κρίσεις συνήθως κορυφώνονται μέσα σε λίγα λεπτά από την έναρξή τους και συνολικά διαρκούν 5-30 λεπτά (αν και το άτομο μπορεί να αισθάνεται ότι διαρκούν παραπάνω). Οι άνθρωποι που υποφέρουν από κρίσεις πανικού αισθάνονται ότι κάτι πολύ άσχημο πρόκειται να συμβεί, αν και στην πραγματικότητα οι κρίσεις πανικού δεν είναι επικίνδυνες για τη σωματική και ψυχική υγεία. Οποιοσδήποτε μπορεί να έχει μια κρίση πανικού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πάσχει από κάποια άλλη σοβαρή ασθένεια.
Ποια είναι τα συμπτώματα της διαταραχής πανικού;
Το άτομο που υποφέρει από κρίση πανικού μπορεί να εμφανίσει όλα ή κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα, τα οποία κορυφώνονται πολύ γρήγορα.
- Εφίδρωση
- Τρεμούλα
- Ναυτία
- Αίσθημα πνιγμού
- Φόβος ότι θα πεθάνει
- Ρίγη ή αισθήματα ζέστης
- Φόβος ότι μπορεί να χάσει τον έλεγχο ή να τρελαθεί
- Αίσθημα δύσπνοιας ή πλακώματος στο στήθος
- Μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα στο σώμα
- Ζάλη, αστάθεια ή αίσθημα λιποθυμίας
- Πόνος ή δυσφορίας στο στήθος
- Ταχυκαρδία και αίσθημα παλμών
Επειδή τα συμπτώματα της κρίσης πανικού είναι πολύ έντονα και τρομακτικά το άτομο μπορεί να πιστεύει ότι πάσχει από κάποια ασθένεια, π.χ. έμφραγμα ή εγκεφαλικό, και να υποβληθεί σε ιατρικές εξετάσεις. Είναι καλό να γίνονται αρχικά μερικές ιατρικές εξετάσεις ώστε να αποκλείεται η πιθανότητα κάποιας οργανικής πάθησης.
Εφόσον γίνει αυτό, τότε το άτομο μπορεί να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας για να αντιμετωπίσει τις προσβολές πανικού.
Που οφείλεται η διαταραχή πανικού;
Όλα τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν πιο πάνω είναι η εκδήλωση μιας υπερβολικής μορφής άγχους. Το άγχος είναι η φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας σε μια απειλητική κατάσταση και παρ’ όλο που είναι δυσάρεστο, είναι επίσης χρήσιμο γιατί μας προειδοποιεί για πιθανούς κινδύνους και προετοιμάζει το σώμα μας για δράση. Αυτή η προετοιμασία ονομάζεται αντίδραση «φυγής ή πάλης». Όταν απειλούμαστε αυτό που ουσιαστικά συμβαίνει στο σώμα μας είναι να προετοιμάζεται να φύγει μακριά ή να παλέψει με το απειλητικό ερέθισμα. Ο εγκέφαλος δίνει εντολή στο σώμα να παράγει αδρεναλίνη. Η καρδιά χτυπάει πιο γρήγορα και ο ρυθμός της αναπνοής αυξάνεται για να παρέχεται περισσότερο αίμα και οξυγόνο στους μύες. Αυτή η υπέρπνοια μπορεί να προκαλέσει δύσπνοια, ζάλη και αίσθημα πνιγμού. Η εφίδρωση που παρατηρείται μειώνει τη θερμοκρασία του σώματος ώστε να μην ζεσταθεί πολύ το σώμα κατά τη διάρκεια της δράσης και το πεπτικό σύστημα σχεδόν σταματά να λειτουργεί για να αξιοποιηθεί το αίμα από τους μύες. Η αντίδραση φυγής ή πάλης είναι το σύστημα συναγερμού του οργανισμού σε μια απειλητική κατάσταση και προετοιμάζει το σώμα για δράση.
Το πρόβλημα παρουσιάζεται όταν αυτή η αντίδραση ενεργοποιείται χωρίς να υπάρχει πραγματικά μια απειλή κατά της ζωής του ατόμου (π.χ. ένα αυτοκίνητο έρχεται καταπάνω του), αλλά επειδή το άτομο ερμηνεύει μια κατάσταση ως απειλητική (π.χ. επικείμενες εξετάσεις ή απόλυση από την εργασία του). Επειδή ο μηχανισμός φυγής ή πάλης ενεργοποιείται σε κάθε ερέθισμα που ερμηνεύει το άτομο ως απειλητικό, το σώμα αντιδρά σαν να του επιτίθεντο, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει επίθεση. Αυτά τα σωματικά συμπτώματα που προκαλούνται λόγω της ενεργοποίησης του μηχανισμού φυγής ή πάλης ερμηνεύονται από το άτομο με ένα καταστροφικό τρόπο («θα πεθάνω», «θα πάθω καρδιακή προσβολή», «θα τρελαθώ») και δεν αποδίδονται στο αυξημένο άγχος του. Αυτό οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερο άγχος ότι κάτι κακό συμβαίνει στο άτομο και έτσι μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο που οδηγεί στον πανικό.
Τι είναι η αγοραφοβία και πως σχετίζεται με τη διαταραχή πανικού;
Η αγοραφοβία είναι το άγχος του ατόμου να βρίσκεται σε μέρη ή καταστάσεις από τις οποίες η διαφυγή μπορεί να είναι δύσκολη ή να μην υπάρχει η δυνατότητα βοήθειας αν το άτομο πάθει μια κρίση πανικού. Το άτομο μπορεί να αποφεύγει να βρίσκεται μόνο του έξω από το σπίτι, να μη χρησιμοποιεί μέσα μαζικής μεταφοράς, να μην οδηγεί ή να χρειάζεται συνέχεια την παρουσία κάποιου άλλου ατόμου για να κάνει τις δραστηριότητες που φοβάται.
Τα άτομα που υποφέρουν από κρίσεις πανικού αρχίζουν να ανησυχούν για το τι θα τους συμβεί αν έχουν άλλη μια κρίση και σιγά σιγά αποφεύγουν να βγαίνουν έξω ή να βρίσκονται σε μέρη με πολύ κόσμο. Μπορεί να περιορίσουν τόσο πολύ τις δραστηριότητες τους, ώστε να βγαίνουν έξω μόνο για να πηγαίνουν στη δουλειά τους ή μπορεί να σταματήσουν και την εργασία τους λόγω του φόβου μιας επικείμενης κρίσης πανικού. Επίσης, μερικές φορές τα άτομα αποφεύγουν να γυμνάζονται ή να κάνουν άλλες δραστηριότητες που αυξάνουν τον καρδιακό ρυθμό. Έτσι μπροστά στο φόβο του πανικού, αρχίζει να αναπτύσσεται και η αγοραφοβία και το άτομο αποφεύγει μέρη ή καταστάσεις που έχει συνδέσει με κρίσεις πανικού. Οι αποφυγές ανακουφίζουν βραχυπρόθεσμα το άτομο από το άγχος, μακροπρόθεσμα όμως ενισχύουν το άγχος του, καθώς ποτέ δεν δίνεται η ευκαιρία να διαψευστούν οι καταστροφικές σκέψεις που κάνει. Η αγοραφοβία συνήθως εκδηλώνεται μέσα στον πρώτο χρόνο από την έναρξη των κρίσεων πανικού, αν και σπανιότερα μπορεί να υπάρχει και χωρίς τη διαταραχή πανικού.
Πώς θεραπεύεται η διαταραχή πανικού και η αγοραφοβία;
Η διαταραχή πανικού και η αγοραφοβία μπορεί να περιορίσουν σημαντικά τις δραστηριότητες του ατόμου, υποβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής του. Η πιθανότητα να θεραπευτεί η διαταραχή από μόνη της είναι πολύ μικρή. Επίσης, η δυνατή θέληση δεν αρκεί για να ξεπεράσει κάποιος μια αγχώδη διαταραχή.
Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία αποτελεί την θεραπεία εκλογής για τις αγχώδεις διαταραχές. Τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι έχει μεγάλη αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση της διαταραχής πανικού και της αγοραφοβίας. Η θεραπεία βασίζεται τόσο στην εκμάθηση τεχνικών και στρατηγικών που βοηθούν το άτομο να αντιμετωπίζει καλύτερα τις κρίσεις πανικού και να διαχειρίζεται το άγχος του, όσο και στην κατανόηση και τροποποίηση δυσλειτουργικών σκέψεων και συμπεριφορών του ατόμου που σχετίζονται με τις κρίσεις πανικού και την αγοραφοβία. Επίσης, σε άτομα με υπερβολικά έντονο άγχος μπορεί να βοηθήσει βραχυπρόθεσμα κάποια φαρμακευτική αγωγή.
